W toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku chodzi przede wszystkim o zbadanie, stosownie do treści zebranego materiału dowodowego, kto jest spadkobiercą. Rola sądu jest determinowana ustawowym nakazem działania z urzędu, a rozstrzygnięcie zapada stosownie do wyników postępowania dowodowego oraz norm prawa materialnego, mających zastosowanie w danym stanie faktycznym, niezależnie od wniosków i stanowiska stron.

Aby właściwie ustalić krąg spadkobierców sąd może:

– odebrać na rozprawie tzw. zapewnienie spadkowe od zgłaszającego się spadkobiercy

albo

– wezwać spadkobierców przez ogłoszenie do udziału w sprawie.

Co to jest zapewnienie spadkowe?

Zgodnie z art. 671 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (dalej – k.p.c.) za dowód, że nie ma innych spadkobierców, może być przyjęte zapewnienie złożone przez zgłaszającego się spadkobiercę.

Zapewnienie spadkowe to nic innego, jak oświadczenie wiedzy spadkobiercy złożone wobec sądu na rozprawie, na której sąd zadaje szereg pytań dotyczących osoby zmarłej.

Zapewnienie – od strony skutków prawnych – jest zrównane z zeznaniem złożonym pod przyrzeczeniem. Obowiązkiem sędziego jest pouczenie składającego zapewnienie o tych skutkach, tj. o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań przewidzianej w art. 233 § 1 i 2 Kodeksu karnego (zagrożenie karą do 5 lat pozbawienia wolności).

Zapewnienie złożone przez zgłaszającego się spadkobiercę jest szczególnym środkiem dowodowym stosowanym w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku. Jego celem jest ustalenie, że nie ma innych spadkobierców niż ustaleni w toku postępowania spadkowego.

Złożenie zapewnienia spadkowego nie jest czynnością skomplikowaną i w sprawach, które do tej pory prowadziłam – klienci nie mieli problemów z jego złożeniem i odpowiadaniem na pytania sądu.

A o co pyta sąd?

Jeśli będziesz składał zapewnienie spadkowe, to sąd na pewno zapyta Cię:

• kim był dla Ciebie zmarły,
• jakie było jego ostatnie miejsce zamieszkania,
• kiedy zmarł,
• czy w chwili śmierci pozostawał w związku małżeńskim,
• czy miał dzieci, a jeśli tak to ile,
• czy zmarły pozostawił testament, a jeśli tak, to gdzie ten testament się znajduje,
• czy wcześniej toczyła się jakaś inna sprawa o stwierdzenie nabycia spadku lub został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia,
• czy składałeś oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku,
• czy zapadły jakieś orzeczenia sądowe o uznaniu Ciebie lub innych spadkobierców za niegodnych dziedziczenia;

Zasadniczo zapewnienie spadkowe zmierza nie tylko do wykazania negatywnej okoliczności braku innych spadkobierców, lecz także do ustalenia kręgu spadkobierców (więcej na temat zasad dziedziczenia ustawowego przeczytasz w tym wpisie). Niezależnie od tego, czy zmarły pozostawił testament, czy nie – sąd musi ustalić krąg spadkobierców ustawowych, w szczególności aby powiadomić ich o toczącym się postępowaniu i umożliwić ustosunkowanie się do wniosku oraz treści testamentu.

Czy można zapewnienie spadkowe złożyć przez pełnomocnika lub w piśmie procesowym?

Zapewnienie spadkowe może zostać złożone wyłącznie osobiście przez spadkobiercę w sądzie spadku. Nie można zapewnienie złożyć ani za pośrednictwem pełnomocnika, ani na piśmie. Jedyny wyjątek zachodzi w sytuacji, kiedy spadkobierca jest małoletni lub ubezwłasnowolniony. Wówczas zapewnienie spadkowe może złożyć w jego imieniu przedstawiciel ustawowy (np. rodzic czy opiekun).

Czy wszyscy spadkobiercy muszą składać zapewnienie spadkowe?

Z reguły wystarczy, że zapewnienie spadkowe złoży tylko jeden ze spadkobierców. Na rozprawę nie muszą stawić się zatem wszyscy spadkobiercy, wystarczy obecność choćby jednego z nich. Oczywiście dotyczy to tylko sytuacji, w której nie ma wątpliwości co do kręgu osób uprawnionych do dziedziczenia i istnienia (lub nieistnienia) testamentów. Natomiast jeśli między spadkobiercami istnieje spór, to zdecydowanie lepiej, by wszyscy osobiście stawili się w sądzie i przedstawili swoje stanowisko.

A co jeśli zapewnienie nie zostanie złożone lub okaże się niewystarczające?

Jeżeli zapewnienie nie było złożone albo jeżeli zapewnienie lub inne dowody nie będą uznane przez sąd za wystarczające, postanowienie w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku może zapaść dopiero po wezwaniu spadkobierców przez ogłoszenie.

Uznanie zapewnienia przez sąd za niewystarczające ma miejsce np. wtedy, gdy podniesiony został fakt lub zarzut, że istnieją inni spadkobiercy (poza ujawnionymi) i powołane zostały dowody, które mogą wskazywać na prawdziwość tych twierdzeń – np. takiemu zapewnieniu sprzeciwia się treść wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, a na ewentualną sprzeczność z treścią zapewnienia wskazywać mogą także inne powołane we wniosku dowody (np. akta stanu cywilnego).

Zachęcam do przeczytania innych artykułów z zakresu prawa spadkowego na moim blogu:

Rozdzielność majątkowa a dziedziczenie;

Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego;

Przyjęcie lub odrzucenie spadku oraz ich konsekwencje prawne;

Nieważność testamentu – kiedy testament jest nieważny?;

Dziedziczenie testamentowe – co warto o nim wiedzieć?;

Dziedziczenie ustawowe – podstawowe zasady dziedziczenia;

Postępowanie spadkowe – czy jest obowiązkowe?;

Stwierdzenie nabycia spadku – podstawowe informacje;

Czynności, które powinien podjąć spadkobierca po śmierci spadkodawcy;

A w przyszłym tygodniu na blogu pojawi się kolejny artykuł z tej serii.

Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej na temat reguł postępowania spadkowego albo zasad dziedziczenia – skontaktuj się ze mną poprzez Formularz Kontaktowy. Chętnie odpowiem na wszelkie pytania oraz pomogę załatwić formalności.

Wszelkie treści zamieszczone na stronie internetowej i blogu mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny, stanowiąc wyraz poglądów autora. Nie stanowią porady prawnej ani wykładni prawa oraz nie budują stosunku klient – prawnik. Autor wpisów nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki prawne związane z ewentualnym wykorzystaniem przez kogokolwiek tych treści. Autor zastrzega sobie prawo do zmiany treści w szczególności w sytuacji zmiany prawa, orzecznictwa oraz praktyki organów administracji.