Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego

Photo by Annie Spratt on Unsplash

W sytuacji, gdy zmarły miał długi, odrzucenie spadku to często najlepsza decyzja. Proponowane często, jako rozwiązanie alternatywne, przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, tzn. z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe do wartości stanu czynnego spadku (więcej o tym przeczytasz tutaj) niestety nie w każdej sytuacji jest dobrym rozwiązaniem.

Odrzucenie spadku sprawia, że dana osoba traktowana jest, jakby nie dożyła jego otwarcia. Jeśli odrzucisz spadek i nie masz dzieci, to dla Ciebie problemy związane z zadłużonym spadkiem właśnie się skończyły. Możesz odetchnąć z ulgą.

Jeśli masz dzieci, które są już pełnoletnie – mogą zrobić to samo co Ty, czyli w terminie 6 miesięcy od momentu dowiedzenia się o odrzuceniu przez Ciebie spadku, mogą we własnym imieniu powtórzyć całą procedurę. O ile nie mają już własnych dzieci, na tym definitywnie skończy się rodzinny problem z zadłużonym spadkiem.

Jeśli jednak masz małoletnie dzieci, to odrzucenie spadku przez Ciebie nie kończy sprawy – musisz jeszcze odrzucić spadek w imieniu dzieci, które dochodzą do dziedziczenia zamiast Ciebie (w Twoje miejsce).

W niniejszym artykule znajdziesz odpowiedź na najważniejsze pytania, mianowicie:

– jak odrzucić spadek w imieniu małoletniego dziecka (procedura krok po kroku, wymagane dokumenty)?

– w jakim terminie rodzic może złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka?

– co w sytuacji, gdy rodzic nie odrzuci spadku w imieniu małoletniego dziecka w wymaganym terminie?

– czy dziecko poczęte, ale nienarodzone w chwili śmierci spadkodawcy dziedziczy?

Zapraszam do lektury.

Jak odrzucić spadek w imieniu małoletniego dziecka?

Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka jest czynnością prawną przekraczającą zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka. Co to oznacza w praktyce? Zgodnie z art. 101 § 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: k.r.o.), rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko. W związku z tym, zgodnie z art. 156 k.r.o. opiekun prawny powinien uzyskiwać zezwolenia sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku małoletniego.

Zatem, aby skutecznie dokonać odrzucenia spadku w imieniu małoletniego dziecka, rodzice (opiekun prawny) muszą najpierw uzyskać zgodę sądu opiekuńczego. Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego składa się więc z dwóch etapów:

etap pierwszy – złożenie do Sądu Rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka, Wydział Rodzinny i Opiekuńczy wniosku o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego;

etap drugi – po uzyskaniu prawomocnego postanowienia (zgody) sądu – złożenie oświadczenia w imieniu dziecka o odrzuceniu spadku po zmarłym przed sądem lub notariuszem;

Sąd rodzinny wyraża zgodę na odrzucenie spadku przez małoletniego po przeprowadzeniu postępowania sądowego, w toku którego musi się upewnić, że jest to w interesie dziecka.

Wniosek do sądu o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku przez małoletniego powinien być złożony w formie pisemnej do sądu rejonowego, wydziału rodzinnego i nieletnich, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka, a w przypadku braku miejsca zamieszkania – do sądu rejonowego miejsca pobytu dziecka.

Z wnioskiem tym może wystąpić każdy z rodziców lub opiekunów prawnych dziecka. Nawet jeśli obydwoje rodzice sprawują władzę rodzicielską, to z przedmiotowym wnioskiem może wystąpić tylko jedno z nich. W chwili złożenia wniosku rodzic, który złoży przedmiotowy wniosek jest stroną postępowania określaną jako wnioskodawca, a drugi z rodziców jest uczestnikiem postępowania. Sąd będzie uczestnika postępowania zawiadamiał o wszystkich podejmowanych czynnościach. We wniosku należy poza dokładnymi adresami zamieszkania również podać numery PESEL rodziców oraz dziecka, którego sprawa dotyczy.

Istotnym elementem tego wniosku jest uzasadnienie, w którym należy przekonać sąd, że dla dobra dziecka i w jego interesie najlepszym rozwiązaniem będzie odrzucenie spadku po wskazanym zmarłym. W tym celu trzeba wykazać, że spadek jest zadłużony i że rodzice już go odrzucili. Można to zrobić wskazując, czy zmarły zostawił po sobie jakiś majątek np. nieruchomość, wartościowe ruchomości oraz jakie jest zadłużenie zmarłego, pokazując wezwania do zapłaty kierowane do zmarłego, umowy kredytowe, informacje o sygnaturach spraw sądowych o zapłatę, toczących się z udziałem zmarłego czy dokumentację komornika. Warto też do wniosku załączyć oświadczenia o odrzuceniu spadku składane przez innych spadkobierców.

Do wniosku należy dołączyć akt zgonu spadkodawcy, akt notarialny z oświadczeniem woli rodzica odrzucającego spadek (aby wykazać, że małoletni jest spadkobiercą) oraz akt urodzenia małoletniego.

Właściwe przygotowanie wniosku i uzasadnienia jest kluczowe. Odradzam pisanie do sądu lakonicznych wniosków i uzasadnień, ponieważ sąd ma obowiązek kierować się dobrem i interesem dziecka, a nie życzeniem rodziców. Sąd musi mieć podstawy do wydania korzystnego rozstrzygnięcia. Brak wykazania zadłużenia zmarłego w toku postępowania może skutkować oddaleniem wniosku.

Jeśli Sąd wyrazi zgodę na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego to należy niezwłocznie złożyć wniosek o doręczenie odpisu prawomocnego postanowienia w tej sprawie. Posiadając prawomocne postanowienie sądu wyrażające zgodę na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego należy niezwłocznie złożyć takie oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka:

– w sądzie lub

– u notariusza.

Ważne jest to, iż oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka  powinien złożyć ten z rodziców bądź opiekunów, którego sąd upoważnił w treści postanowienia.

Aby odrzucić spadek w imieniu dziecka przed notariuszem, potrzebne są następujące dokumenty: akt urodzenia dziecka, postanowienie sądu rejonowego o wyrażeniu zgody na odrzucenie spadku w imieniu dziecka oraz kopia wniosku o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego z potwierdzeniem jego złożenia lub potwierdzeniem nadania go do sądu.

W jakim terminie rodzic może złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka i co w sytuacji przekroczenia tego terminu?

Ogólnie procedura postępowania w sprawie o odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka wymaga sprawnego działania rodziców, w szczególności zaś pilnowania aby złożyć wniosek o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka do Sądu w terminie 6 miesięcy od dnia dowiedzenia się, że dziecko jest spadkobiercą zmarłego – to będzie m.in. chwila śmierci spadkodawcy, moment odrzucenia spadku po zmarłym przez rodzica lub inną osobę z rodziny.

A co jeśli złożysz w terminie do Sądu wniosek o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego, ale Sąd nie zdąży go przed upływem terminu 6 miesięcy rozpoznać?

Nie musisz się tym martwić – ważne, byś złożyć wniosek do sądu z zachowaniem 6 miesięcznego terminu, ponieważ w momencie złożenia do sądu wniosku o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego termin ten ulega zawieszeniu i biegnie dalej po uprawomocnieniu się orzeczenia.

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, termin 6 miesięczny w okresie złożenia wniosku nie biegnie. Kwestię tę przesądzono w postanowieniu z dnia 20 listopada 2013 r. I CSK 329/13, w którym Sąd Najwyższy wskazał, iż termin do odrzucenia spadku w imieniu małoletniego ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania przed sądem opiekuńczym w przedmiocie wyrażenia zgody na odrzucenie spadku. Po prawomocnym zakończeniu tego postępowania przedstawiciele ustawowi małoletniego powinni, przed upływem 6 – miesięcznego terminu biegnącego dalej po wydaniu przez postanowienia zezwalającego na odrzucenie spadku, złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w sądzie lub przed notariuszem.

Przykład: Anna Nowak zmarła w dniu 1 stycznia 2020 r. Spadek po niej dziedziczy jej mąż Jan oraz małoletni syn Jakub. Pani Anna była bardzo zadłużona, nie posiadała majątku. Zarówno mąż Pani Anny, Jan oraz syn Jakub mają 6 miesięcy na odrzucenie spadku. Termin ten mija w dniu 1 lipca 2020 r. Pan Jan 1 marca 2020 r. odrzucił przed notariuszem spadek po zmarłej żonie oraz złożył w sądzie wniosek o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu syna Jakuba. Od momentu śmierci Pani Anny do momentu złożenia wniosku do sądu upłynęły 2 miesiące (z 6 miesięcy na odrzucenie spadku). Od dnia 1 marca 2020 r. termin na odrzucenie spadku w imieniu Jakuba uległ zawieszeniu. Sąd, po przeprowadzeniu rozprawy, wydał w dniu 1 kwietnia 2020 r. postanowienie o wyrażeniu zgody na odrzucenie spadku przez Jana Nowaka w imieniu małoletniego Jakuba. Postanowienie to uprawomocniło się w dniu 8 kwietnia 2020 r. To oznacza, że od dnia 8 kwietnia 2020 r. znowu biegnie termin na odrzucenie spadku. Pan Jan ma 4 miesiące (czyli do 8 sierpnia 2020 r.), aby odrzucić spadek w imieniu syna przed sądem lub notariuszem. 

Niezłożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego w terminie sześciu miesięcy skutkuje przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Wiąże się jednak z koniecznością sporządzenia spisu inwentarza spadku, co nie jest korzystne w sytuacji, gdy w skład spadku wchodzą wyłącznie długi.

Czy dziecko poczęte, ale nienarodzone w chwili śmierci spadkodawcy również dziedziczy?

Dziecko jest spadkobiercą tylko wówczas, gdy zostało poczęte za życia spadkodawcy. W języku prawniczym, dziecko poczęte, ale jeszcze nienarodzone nazywa się Nasciturus. Taki spadkobierca żeby uniknąć długów spadkowych też musi spadek odrzucić. Od urodzenia zaczyna biec termin na odrzucenie spadku w imieniu nowonarodzonego dziecka. Chyba, że rodzic odrzucił spadek w swoim imieniu dopiero po urodzeniu dziecka. Wówczas termin biegnie od momentu, złożenia takiego oświadczenia przez rodzica.

 

Zachęcam do przeczytania innych artykułów z zakresu prawa spadkowego na moim blogu:

Przyjęcie lub odrzucenie spadku oraz ich konsekwencje prawne;

Nieważność testamentu – kiedy testament jest nieważny?;

Dziedziczenie testamentowe – co warto o nim wiedzieć?;

Dziedziczenie ustawowe – podstawowe zasady dziedziczenia;

Postępowanie spadkowe – czy jest obowiązkowe?;

Stwierdzenie nabycia spadku – podstawowe informacje;

Czynności, które powinien podjąć spadkobierca po śmierci spadkodawcy;

A w przyszłym tygodniu na blogu pojawi się kolejny artykuł z tej serii.

Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej na temat odrzucenia spadku w imieniu małoletniego lub potrzebujesz pomocy w napisaniu takiego wniosku – skontaktuj się ze mną poprzez Formularz KontaktowyChętnie odpowiem na wszelkie pytania oraz pomogę załatwić wszelkie formalności.

 

Wszelkie treści zamieszczone na stronie internetowej i blogu mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny, stanowiąc wyraz poglądów autora. Nie stanowią porady prawnej ani wykładni prawa oraz nie budują stosunku klient – prawnik. Autor wpisów nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki prawne związane z ewentualnym wykorzystaniem przez kogokolwiek tych treści. Autor zastrzega sobie prawo do zmiany treści w szczególności w sytuacji zmiany prawa, orzecznictwa oraz praktyki organów administracji.

Scroll Up