Zgodnie z zasadami polskiego prawa spadkowego, spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku, tj. z chwilą śmierci spadkodawcy. Nabycie to nie ma jednak charakteru definitywnego, a jedynie tymczasowy. W określonym przez prawo terminie spadkobierca może bowiem podjąć decyzję, czy spadek przyjmuje, czy też go odrzuca. Nabycie staje się ostateczne dopiero z chwilą złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku lub zaistnienia okoliczności pozwalających na przyjęcie, że spadkobierca takie oświadczenie złożył.
Z poniższego artykułu dowiesz się:
– na czym polega przyjęcie lub odrzucenie spadku,
– w jakim terminie możesz złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku,
– jakie są konsekwencje niezłożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w ustawowym terminie,
– jakie działania podjąć, żeby złożyć stosowne oświadczenie szybko, prawidłowo i bezpiecznie.
Na czym polega przyjęcie lub odrzucenie spadku i w jakim terminie możesz złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku?
Należy zacząć od tego, że sam fakt, że jesteś spadkobiercą ustawowym (czyli powołanym do spadku z mocy ustawy – więcej na ten temat przeczytasz: tutaj) lub testamentowym (czyli powołanym do spadku z mocy testamentu – więcej na ten temat przeczytasz: tutaj) nie oznacza, że ostatecznie i nieodwołalnie nabyłeś prawa do spadku.
W terminie sześciu miesięcy od dnia dowiedzenia się o tytule swojego powołania do spadku możesz podjąć decyzję, czy spadek przyjmujesz, czy też go odrzucasz.
W skrócie: spadkobiercą stajesz się z chwilą śmierci spadkodawcy, ale przez sześć miesięcy masz wybór czy chcesz spadek przyjąć czy nie.
Powyższy termin biegnie co do zasady od dnia, w którym dowiedziałeś się o śmierci krewnego, po którym dziedziczysz spadek. Tym samym, termin 6 miesięcy płynie dla każdego ze spadkobierców indywidualnie – od chwili powzięcia informacji o śmierci zmarłego, a w przypadku dalszych krewnych – od chwili powzięcia informacji o odrzuceniu spadku przez uprzednio uprawnionych do dziedziczenia spadku.
Zgodnie z art. 1012 kodeksu cywilnego, spadkobierca może przyjąć spadek bez odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza) albo odrzucić spadek.
Proste przyjęcie spadku – oznacza, że spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez żadnego ograniczenia. W konsekwencji wierzyciele mogą dochodzić roszczeń z całego majątku osobistego spadkobiercy, w tym z majątku spadkowego, bez ograniczenia kwotowego.
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza – oznacza, że spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Oznacza to, że wierzyciele mogą dochodzić roszczeń z całego majątku osobistego spadkobierców, w tym z otrzymanego w spadku, jednakże tylko do wartości stanu czynnego spadku, tj. wartości aktywów należących do spadku.
Odrzucenie spadku powoduje natomiast, że spadkobierca traci prawa do spadku. Spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.
Oświadczenie spadkobiercy o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wywołuje skutki od chwili otwarcia spadku. Oznacza to, że z tą chwilą w przypadku przyjęcia spadku nabycie staje się definitywne, natomiast w przypadku odrzucenia spadku należy traktować je tak, jakby nigdy nie miało miejsca.
WAŻNE! Po odrzuceniu spadku przez Ciebie, w kolejce do dziedziczenia ustawowego Twoje miejsce zajmują Twoje dzieci. Jeśli są one pełnoletnie, to wystarczy, że tak jak Ty odrzucą spadek we wskazanym wyżej terminie 6 miesięcy od dnia dowiedzenia się o tytule swojego powołania do spadku (czyli najczęściej od dnia odrzucenia spadku przez Ciebie). Jeśli są niepełnoletnie, to aby odrzucić spadek w ich imieniu, musisz uprzednio uzyskać zgodę sądu opiekuńczego. W tym celu należy złożyć do właściwego sądu rodzinnego wniosek o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka, a po otrzymaniu sądowego zezwolenia – złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka. Ta sama zasada dotyczy także dzieci Twoich dzieci.
Spadkobierca nie ma jednak obowiązku złożenia żadnego z tych oświadczeń (o przyjęciu spadku wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza albo o odrzuceniu spadku). Powołany do dziedziczenia może zachować milczenie, a jakie są skutki takiego milczenia – o tym w dalszej części artykułu.
Jakie są konsekwencje niezłożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w ustawowym terminie?
Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie 6 miesięcy jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza, co oznacza ograniczoną odpowiedzialność za długi spadkodawcy.
Warto wskazać, że przed wejściem w życie nowelizacji kodeksu cywilnego wprowadzonej ustawą z dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2015.539), tj. przed 18 października 2015 r. brak złożenia oświadczenia powodował proste przyjęcie spadku (z wyłączeniem osób nie mających pełnej zdolności do czynności prawnych oraz osób, co do których istniały podstawy do ubezwłasnowolnienia). Jednakże nowe, korzystniejsze przepisy stosuje się jedynie w przypadku spadków po osobach zmarłych po 18 października 2015 r. (czyli po dniu wejścia w życie nowelizacji).
Jak przyjąć lub odrzucić spadek?
Przyjęcie spadku następuje bądź poprzez złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku bądź na skutek upływu określonego czasu od chwili powzięcia przez potencjalnego spadkobiercę wiedzy o tym, że może mieć prawa do spadku.
Jeśli spadkobierca nie chce przyjąć spadku, powinien złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku.
Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku można złożyć ustnie lub pisemnie (z podpisem urzędowo poświadczonym) u notariusza albo przed sądem w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku lub w toku postępowania o przyjęcie ustnego oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Możliwe jest także złożenie oświadczenia przez pełnomocnika. Złożonego oświadczenia nie można odwołać!
Jeśli zamierzasz odrzucić spadek, lepiej zrobić to u notariusza, a nie czekać aż sąd wyznaczy rozprawę, na której będziesz mógł takie oświadczenie złożyć. Może bowiem okazać się, że rozprawa zostanie wyznaczona po upływie 6 miesięcznego terminu, co może uniemożliwić odrzucenie spadku.
Do oświadczenia o odrzuceniu spadku u notariusza potrzebne będą:
- odpis skrócony aktu zgonu, który wraz z wypisem aktu notarialnego wysyłany jest przez notariusza do sądu spadku (właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania osoby zmarłej),
- dokument tożsamości osoby składającej oświadczenie,
- prawomocne postanowienie sądu wyrażające zgodę na czynność – w przypadku odrzucenia spadku w imieniu małoletniego.
Zachęcam do przeczytania innych artykułów z zakresu prawa spadkowego na moim blogu:
Nieważność testamentu – kiedy testament jest nieważny?;
Dziedziczenie testamentowe – co warto o nim wiedzieć?;
Dziedziczenie ustawowe – podstawowe zasady dziedziczenia;
Postępowanie spadkowe – czy jest obowiązkowe?;
Stwierdzenie nabycia spadku – podstawowe informacje;
Czynności, które powinien podjąć spadkobierca po śmierci spadkodawcy;
A w przyszłym tygodniu na blogu pojawi się kolejny artykuł z tej serii.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej na temat przyjęcia lub odrzucenia spadku albo chcesz dowiedzieć się więcej na temat postępowania spadkowego, zasad dziedziczenia – skontaktuj się ze mną poprzez Formularz Kontaktowy. Chętnie odpowiem na wszelkie pytania i pomogę Ci podjąć właściwą decyzję co do kierunków Twojego postępowania oraz załatwić wszelkie formalności.
Wszelkie treści zamieszczone na stronie internetowej i blogu mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny, stanowiąc wyraz poglądów autora. Nie stanowią porady prawnej ani wykładni prawa oraz nie budują stosunku klient – prawnik. Autor wpisów nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki prawne związane z ewentualnym wykorzystaniem przez kogokolwiek tych treści. Autor zastrzega sobie prawo do zmiany treści w szczególności w sytuacji zmiany prawa, orzecznictwa oraz praktyki organów administracji.