Dziedziczenie ustawowe – podstawowe zasady dziedziczenia

fot. prywatne

Dziedziczenie ustawowe to temat, który bardzo często pojawia się w zapytaniach prawnych. Jest to bowiem najczęstszy sposób dziedziczenia, z jakim mamy do czynienia w Polsce. Bardzo dużo osób nadal nie reguluje za życia swoich spraw spadkowych i wtedy w grę wchodzi dziedziczenie ustawowe.

Moi klienci często zwracają się w tej kwestii o pomoc, ponieważ mają wątpliwości co do swojej sytuacji prawnej. Dziś postaram się ten temat nieco przybliżyć.

Z artykułu dowiesz się:

– na czym polega dziedziczenie ustawowe;

– skąd wiadomo, kto będzie dziedziczył w przypadku dziedziczenia ustawowego;

– jakie wyróżniamy grupy spadkobierców ustawowych;

Dziedziczenie ustawowe – co dokładnie oznacza i na czym polega?

Dziedziczenie ustawowe to porządek dziedziczenia określony przez przepisy kodeksu cywilnego w art. 931 – 935. Te przepisy określają, kto i w jakich częściach dziedziczy po spadkodawcy. Stosujemy je wtedy, gdy spadkodawca nie sporządził testamentu albo testament jest nieważny, albo gdy osoby powołane do dziedziczenia nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami. Przykładowo, jeśli spadkodawca pozostawił testament, ale z jakichś przyczyn jest on nieważny (np. został sporządzony pod wpływem błędu lub groźby), to będzie miał zastosowanie ustawowy porządek dziedziczenia.

Skąd wiadomo, kto będzie dziedziczył w przypadku dziedziczenia ustawowego?

Kolejność dziedziczenia została szczegółowo opisana w przywołanych wyżej przepisach kodeksu cywilnego. Ogólnie wyróżniamy 5 grup spadkobierców ustawowych:

I Grupa – małżonek + dzieci

W pierwszej kolejności do dziedziczenia powołane są dzieci spadkodawcy (również adoptowane i poczęte, o ile urodzi się żywe) oraz jego małżonek. Spadek będzie obejmował połowę majątku wspólnego małżonków i cały majątek osobisty zmarłego. Jeśli natomiast małżonkowie mieli rozdzielność majątkową, przedmiotem dziedziczenia jest odrębny  majątek męża/żony. A jeżeli małżonkowie byli formalnie w separacji, to małżonka traktuje się, jakby nie dożył otwarcia spadku.

Jeśli któreś z dzieci spadkodawcy nie żyje, to jego udział przypada w równych częściach jego dzieciom (wnukom spadkodawcy). Każde z dzieci i małżonek dziedziczą w równych częściach. Od tej zasady istnieje jednak wyjątek – małżonek nie może otrzymać mniej niż 1/4 całości spadku.

Przykładowo:

Spadkodawca pozostawił po sobie żonę i dwójkę dzieci. W chwili jego śmierci żyli również jego rodzice. Nie pozostawił testamentu. W takiej sytuacji dziedziczą osoby z I grupy, czyli dzieci i  żona. Żona otrzyma 1/3 spadku po mężu, a  dzieci również – każde po 1/3. Gdyby spadkodawca miał więcej niż 3 dzieci, to ułamki nie byłyby wszystkie takie same. Np. przy 4 dzieci – żona otrzymałaby 1/4 spadku, zaś każde z dzieci 3/16.

II Grupa – małżonek + rodzice

Do drugiej grupy spadkobierców ustawowych należą małżonek i rodzice zmarłego, a także w dalszej części rodzeństwo spadkodawcy. Małżonek i rodzice otrzymają spadek w przypadku, gdy spadkodawca nie pozostawił po sobie dzieci (wnuków, prawnuków). W przypadku dziedziczenia w tej grupie małżonkowi należy się 1/2 spadku, natomiast rodzice zmarłego otrzymują po 1/4 spadku każdy. Małżonek dziedziczący razem z rodzicami i rodzeństwem zawsze otrzymuje 1/2 spadku, a pozostała część jest dzielona na pozostałych spadkobierców.

Jeżeli spadkodawca w chwili śmierci nie był w związku małżeńskim, to całość spadku przypada jego rodzicom. Jeśli w chwili śmierci spadkodawca nie miał jednego z rodziców, to udział tego rodzica przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Jeżeli ktoś z rodzeństwa nie dożył otwarcia spadku, to jego część przypada jego zstępnym.

Przykładowo:

Spadkodawca pozostawił żonę, matkę oraz dwójkę rodzeństwa. W tej sytuacji żona otrzyma 1/2 spadku, matka 1/4, a pozostała 1/4 spadku zostanie podzielona pomiędzy dwoje rodzeństwa (czyli każdy dostanie po 1/8). Jeżeli jedno z rodzeństwa nie dożyłoby otwarcia spadku, jego 1/8 dzielona jest pomiędzy jego zstępnych. Jeżeli jednak spadkodawca pozostawiłby po sobie żonę, oboje rodziców oraz dwójkę rodzeństwa, to do dziedziczenia doszliby tylko małżonek i rodzice i małżonek otrzymałby 1/2 spadku, a każde z rodziców po 1/4 spadku.

A kiedy dziedziczy sam małżonek? Małżonek odziedziczy cały spadek w przypadku, gdy spadkodawca nie pozostawi po sobie zstępnych, rodziców ani rodzeństwa i nie ma też zstępnych rodzeństwa.

III Grupa – dziadkowie

Dziadkowie spadkodawcy dziedziczą, jeśli spadkodawca nie pozostawił po sobie zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa ani zstępnych rodzeństwa. Dziadkowie dziedziczą w częściach równych, a jeżeli któryś z nich nie dożył otwarcia spadku, jego część dziedziczą jego zstępni.

Przykładowo:

Spadkodawca nie miał dzieci, małżonka, ani rodzeństwa, ale pozostawił dziadka i babcię oraz drugą babcię i jej dzieci. W takiej sytuacji dziedziczenie ustawowe wygląda następująco: żyjący dziadek otrzyma 1/4 spadku, każda żyjąca babcia otrzyma po 1/4 spadku, a dzieci drugiej babci 1/4 (udział nieżyjącego dziadka) do podziału między siebie.

IV Grupa – pasierbowie

Pasierbowie (dzieci małżonka zmarłego) dziedziczą wyłącznie, gdy spadkodawca nie pozostawił żadnych krewnych, którzy byli wymienieni w powyższych grupach i pod pewnym warunkiem: Pasierb/pasierbica odziedziczy spadek tylko wtedy, jeżeli w chwili otwarcia spadku jego rodzice już nie żyli. Co więcej, jeśli pasierb/pasierbica nie dożyli otwarcia spadku, to do dziedziczenia dochodzi kolejna grupa (Grupa V), a nie jego zstępni.

V Grupa – gmina ostatniego miejsca zamieszkania / Skarb Państwa

W przypadku braku spadkobierców z poprzednich grup spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa.

Zachęcam do przeczytania innych artykułów z zakresu prawa spadkowego na moim blogu:

Postępowanie spadkowe – czy jest obowiązkowe?

Stwierdzenie nabycia spadku – podstawowe informacje

Czynności, które powinien podjąć spadkobierca po śmierci spadkodawcy

A już za tydzień na blogu pojawi się kolejny artykuł – tym razem o dziedziczeniu testamentowym.

Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej na temat postępowania spadkowego, zasad dziedziczenia lub nie wiesz jak się zabrać do rozpoczęcia sprawy spadkowej – skontaktuj się ze mną poprzez Formularz KontaktowyChętnie odpowiem na wszelkie pytania i pomogę Ci podjąć właściwą decyzję co do kierunków Twojego postępowania oraz załatwić wszelkie formalności.

 

Wszelkie treści zamieszczone na stronie internetowej i blogu mają charakter wyłącznie informacyjny i edukacyjny, stanowiąc wyraz poglądów autora. Nie stanowią porady prawnej ani wykładni prawa oraz nie budują stosunku klient – prawnik. Autor wpisów nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek skutki prawne związane z ewentualnym wykorzystaniem przez kogokolwiek tych treści. Autor zastrzega sobie prawo do zmiany treści w szczególności w sytuacji zmiany prawa, orzecznictwa oraz praktyki organów administracji.

 

 

Scroll Up